Fietstocht Open Monumentendag Hilversum zaterdag 14 september
Traditiegetrouw hebben we ook dit jaar weer een fietstocht ondernomen in het kader van Open Monumentendag en ook deze keer was de plaats van handeling Hilversum. We vertrekken even na 10 uur op zaterdagochtend 14 september vanuit het huis van Bert, na te zijn voorzien van koffie en thee en zelfgebakken cake (naar het recept van Marie Antoinette).
Ons eerste doel is de Noorderbegraafplaats. De Noorderbegraafplaats werd in 1929 in gebruik genomen. De begraafplaats is ontworpen door de architect Dudok, die er zelf ook begraven ligt, in het geografische hart van de begraafplaats. Er is een enorme verscheidenheid aan bomen en struiken. De aula is nog niet open, maar gelukkig komt er een vriendelijke dame aangewandeld die voorstelt om de aula vervroegd te openen. Eerst zet ze het alarm uit en dan gaat de deur open. De aula blijkt sinds de opening in 1929 niet wezenlijk te zijn veranderd. Hetzelfde linoleum op de vloer, dezelfde stoelen en lampen. Het geheel oogt strak en sober, op het kale af. Onze gastvrouw legt uit dat er veranderingen op til zijn, de huidige gebruikers van de aula wensen wat meer comfort. De toiletten zijn al gemoderniseerd. Het wezen van de ruimte blijft daarbij onveranderd, dus we zijn benieuwd naar de toekomstige situatie. We lopen naar buiten en onze gastvrouw komt er even later weer aan om ons te vertellen waar het graf van Dudok zich bevindt. Dat graf blijkt verwijzingen te bevatten naar de beeldtaal van het stadhuis van Hilversum, het pronkstuk van Dudok. De grafsteen is van wit glanzend marmer met gouden letters, net als in de Burgerzaal van het stadhuis, en voor het graf staan tientallen knalrode Pelargoniums, zoals de gemetselde bloembakken tegen het stadhuis aan ook rijen van dezelfde Pelargoniums bevatten.
 |
 |
 |
||
We fietsen verder door het bos, langs de rand van de stuwwal, zodat ons uitzichten worden geboden op de lager gelegen zone van buitenplaatsen in 's-Graveland. We zijn daar eerder bij een fietstocht al eens geweest.
Het volgende reisdoel is (het vroegere Sanatorium) Zonnestraal. Het complex was oorspronkelijk bestemd voor diamantslijpers die tuberculose hadden opgelopen. Het werd ontworpen door (onder anderen) de architect Jan Duiker en werd gebouwd in de periode 1928 – 1931. Zonnestraal is gebouwd in beton, met stalen raamsponningen en enkel glas. Duiker heeft zijn standaardkleuren gebruikt: wit, zwart en een specifieke kleur lichtblauw, het zogenoemde "Duiker-blauw". Het complex is een beroemd voorbeeld van het Nieuwe Bouwen, met het Bauhaus (Bauhaus wikipedia) als inspiratiebron. Het complex bestaat uit een hoofdgebouw (waar we niet in kunnen) en twee paviljoens, het Ter Meulen-paviljoen en het Dresselhuys-paviljoen. In het laatstgenoemde paviljoen bevindt zich een brasserie met aanlokkelijk terras. We installeren ons en bestellen een Zonnestraaltje als lunch.
 |
 |
 |
||
Na de lunch wandelen we naar het Ter Meulen-paviljoen waar een tentoonstelling te zien valt over de geschiedenis van Zonnestraal.
Achter dit paviljoen staan de ''boshutjes'', ook een ontwerp van Jan Duiker. De hutten dienden voor het onderbrengen van reeds gedeeltelijk herstelde patiënten, die in de hut van 2,5 x 2,5 m een uiterst primitief onderdak hadden. De hutjes zijn door patienten van Zonnestraal gebouwd. Restauratie vond plaats door onder anderen studenten van de afdeling Bouwkunde van de TU Delft.
Iets verderop staat de vroegere Pampahoeve, gebouwd door de vroegere eigenaar van het terrein, die rijk was geworden met de import van bevroren vlees uit Argentinie. Het terrein deed hem denken aan de Argentijnse pampa's en rond de houten villa plantte hij dan ook Pampasgras aan (inmiddels verdwenen). We lopen rond de villa en werpen een blik op de strak symmetrische tuin.
Het laatste onderdeel van ons bezoek aan Zonnestraal bestaat uit het voormalige Dienstbodenhuis (1931), waar ruimte was voor 18 dienstmeisjes, met voor elk een afzonderlijke zit-slaapkamer. Centraal in het koepelvormig gebouw ligt een gemeenschappelijke huiskamer. Ook dit gebouw is gerestaureerd door de afdeling Bouwkunde van de TU Delft.
 |
 |
 |
||
Na dit veelomvattende bezoek aan het complex Zonnestraal fietsen we via een heuvelachtig traject, met onder meer het prachtige Rosarium, naar ons laatste onderdeel van de dag: het Pinetum Blijdenstein. Het Pinetum is 
gespecialiseerd in Coniferen. Ook zijn er Cycadeeën te vinden, Ephedra's en Rhododendrons. Het Pinetum Blijdenstein werd gesticht door Benjamin Willem Blijdenstein. Blijdenstein werd in 1839 in Enschede geboren. Zijn vader was oprichter van de Twentsche Bank in Amsterdam. Toen zijn vader in 1866 overleed nam hij de leiding van de bank op zich. Hij ging wonen in Amsterdam maar na enige jaren besloot hij buiten de hoofdstad te gaan wonen. Zijn keuze viel daarbij op Hilversum, dat aan de vooravond stond van een onstuimige groei. Blijdenstein kocht een stuk grond aan de 's-Gravelandseweg om daar een buitenplaats te vestigen.
Blijdenstein kocht tal van naaldbomen aan voor in zijn Pinetum en deelde daarnaast kwistig bomen uit aan andere bewoners van dit deel van Hilversum. Het resultaat daarvan is dat dit deel nog altijd de Boomberg heet.
Vrij vooraan staat een pronkstuk van de collectie: een Wollemia nobilis. De boom werd als uitgestorven beschouwd, hij was alleen bekend als fossiel, maar in 1994 werd bij toeval in een afgesloten kloof in Australie een heel bos van deze soort aangetroffen. De plek werd geheim gehouden, maar de vindplaats raakte bekend toen bij een enorme bosbrand het hele gebied rond de kloof in de as werd gelegd. De kloof zelf werd nat gehouden om de zeldzame boom te behouden en dat is gelukt. Inmiddels zijn er stekken terechtgekomen in tal van botanische tuinen en ook hier in het Pinetum.
 |
 |
 |
||
Het loopt al tegen vijven en we nemen afscheid van elkaar in het centrum van Hilversum, waar onze wegen zich scheiden.
Het was een leerzame en afwisselende fietstocht, waarin we werken van Dudok en Duiker (weer) hebben bekeken en het schitterende Pinetum hebben bezocht. Bert had alles prima voorbereid.
Gerard Slokkers
Foto's: Bert Stokwielder en Han